Inteligentne przedmioty z roku na rok stają się coraz bardziej obecne w naszym życiu codziennym. Urządzenia, połączone w sieć, zbierają dane, komunikują się i działają na podstawie zgromadzonych informacji, co umożliwia im dostarczanie inteligentnych rozwiązań. Już w 2008 roku liczba urządzeń podłączonych do Internetu przewyższyła liczbę ludzi na świecie, a prognozy przewidują, że do 2030 roku będzie ich niemal 40 miliardów. Otaczające nas przedmioty – od lodówek po samochody – będą mogły nieustannie komunikować się ze sobą i z nami, tworząc globalną sieć inteligentnych urządzeń (albo Internet Wszechrzeczy).
Jak jednak to wszystko wpływa na projektowanie interfejsów i doświadczeń użytkownika? Czy inteligentne interfejsy staną się standardem w przyszłości, a jeśli tak, to jakie wyzwania stoją przed projektantami UX w kontekście nowych technologii? Zastanówmy się, co może przynieść przyszłość.
Czym właściwie jest Internet Wszechrzeczy?
Internet Rzeczy (Internet of Things, IoT) odnosi się do sieci połączonych urządzeń, które wymieniają dane między sobą za pośrednictwem Internetu. Przykłady obejmują takie technologie, jak inteligentne termostaty, opaski fitness monitorujące zdrowie, autonomiczne samochody czy zintegrowane systemy bezpieczeństwa w domach. Urządzenia te wykorzystują dane zbierane z czujników, analizują je w czasie rzeczywistym i dostosowują swoje działanie do warunków zewnętrznych oraz potrzeb użytkowników bez konieczności bezpośredniej interwencji człowieka.
Sama koncepcja przedmiotów podłączonych do Internetu nie jest niczym nowym. Już w 1999 roku Kevin Ashton opowiadał o Internecie Rzeczy, gdy usprawniał procesy produkcyjne w Procter & Gamble dzięki RFID (które umożliwiło śledzenie, gdzie przedmioty znajdują się w fabryce). Jeszcze wcześniej, na początku lat 80. studenci z Carnegie Mellon University wyposażyli automat z napojami w sensory i podłączyli go do ARPANET-u (protoplasty Internetu) tak, aby można było zdalnie odczytać, czy w automacie znajduje się zimna Cola.
Warto jednak pamiętać, że inteligentne przedmioty nie tworzą wartości same w sobie. Nie chodzi nam o świat wypełniony bezużytecznymi gadżetami. To, co ma być istotą „inteligentnej przyszłości” to połączenia, które zachodzą pomiędzy rzeczami, ludźmi, danymi i procesami. To właśnie na styku tych elementów mają tworzyć się innowacyjne rozwiązania, a przynajmniej tak wyobrażała to sobie firma Cisco, kiedy w 2012 roku prezentowała szerokiej publiczności swoją koncepcję Internetu Wszechrzeczy. Taki wszechpołączony świat obiecuje nam nie tylko wygodę, ale przede wszystkim mamy uzyskać bardziej zrównoważone i efektywne rozwiązania zarówno w sferze prywatnej, jak i w przemyśle, od optymalizacji zużycia energii, po monitorowanie i zarządzanie logistyką.
Obecnie wiele firm z powodzeniem wykorzystuje czujniki, sztuczną inteligencję i roboty do optymalizacji działań. W inteligentnym magazynie The Hive firmy Ocado w Londynie, ul robotów kompletuje zamówienia w 15 minut, a inteligentna fabryka Xiaomi w Pekinie może działać 24/7 i „przy zgaszonych światłach”. Biuro The Edge w Amsterdamie, wykorzystuje IoT do zarządzania środowiskiem pracy i oszczędzania energii, a nawet miasta, takie jak Barcelona, wprowadzają inteligentne systemy zarządzania ruchem, oświetleniem i odpadami, pokazując jak inteligentne rozwiązania mogą coraz mocniej wpisywać się w naszą codzienność.
Przyszłość interakcji – świat bez ekranów?
Technologie i automatyzacje rozwijają się wokół nas w zawrotnym tempie, a jednak sposób, w jaki wchodzimy w interakcję z maszynami niewiele zmienił się przez ostatnie 50 lat. Nadal na co dzień używamy myszek, klawiatur i ekranów. Nawet w przypadku ekranów dotykowych, gdzie myszki zostały zastąpione przez nasze palce, sama istota interakcji pozostała niezmieniona – wydajemy polecenia klikając na różne przyciski i obserwujemy skutki na wyświetlaczu. Jednak czy to faktycznie optymalny sposób porozumiewania się z maszynami, jeśli mamy do dyspozycji dosłownie dowolny przedmiot w naszym otoczeniu?
Wyobraźmy sobie, że zamiast korzystać z telefonu, by zamówić taksówkę, po prostu mówimy do naszego zegarka, że na 10:00 musimy dotrzeć do biura, a system integrujący się z otoczeniem (a więc znający lokalizacje, nasze preferencje i bieżącą sytuację na drodze), automatycznie planuje nam podróż i z odpowiednim wyprzedzeniem daje znać, że taksówka jest już w drodze do nas. Albo zamiast klikać na ekranie, by zmienić piosenkę, wykonujemy gest ręką, a inteligentna bluzka reaguje na naszą komendę. W takim świecie, interfejsy mogą stać się niemal niewidoczne, naturalne i zintegrowane z naszym codziennym życiem.
Brzmi jak science-fiction? A jednak, wiele firm już teraz rozwija technologie, które mają to urzeczywistnić. Przykładowo, Bosch pracuje nad inteligentnymi powierzchniami Smart Surfaces, takimi jak tekstylia reagujące na dotyk. Z kolei asystenci głosowi typu Google Assistant czy Amazon Alexa, chociaż nie oferują jeszcze pełnej automatyzacji, mogą integrować się z aplikacjami transportowymi i monitorować ruch drogowy, by przypomnieć o konieczności wyjścia. Bardziej zaawansowane rozwiązania wydają się więc jedynie kwestią czasu.
Wraz z włączaniem kolejnych urządzeń do globalnej sieci, projektanci muszą zadać sobie pytanie, jak te przedmioty powinny komunikować się z użytkownikami. W odróżnieniu od tradycyjnych urządzeń, interakcje w ekosystemie IoT są wielokanałowe, oparte na danych w czasie rzeczywistym i zautomatyzowane, co może wymagać zmiany podejścia do projektowania interakcji. Inteligentne przedmioty powinny być wyposażone w czujniki i technologie, które harmonijnie wpasowują się w naturalne interakcje między człowiekiem a danym obiektem. Celem dla projektantów będzie opracowanie takich form interakcji, aby technologia mogła kontekstowo rozszerzać podstawowe funkcje przedmiotów codziennego użytku, bez zmieniania ich pierwotnego przeznaczenia.
W codziennym życiu rzadko korzystamy tylko z jednego przedmiotu, aby wykonać jakieś zadanie, więc prawdziwe usprawnienie pojawi się wtedy, gdy grupa różnych przedmiotów będzie w stanie współpracować ze sobą, aby dostarczyć oczekiwany efekt. Interakcja z każdym z nich nie powinna wymagać dodatkowych kroków, które nie były naturalnie częścią procesu. Kluczowym wyzwaniem będzie więc stworzenie systemów interfejsów, które odblokują potencjał współpracy między otaczającymi nas przedmiotami, wykorzystując typy interakcji naturalne dla konkretnych obiektów, a odpowiedzi maszyn na nasze działania będą spójne z charakterem tych przedmiotów.
Nowe oblicze interfejsów
Inteligentne interfejsy to takie rozwiązania, które adaptują się do kontekstu i preferencji użytkownika, automatycznie dostosowując sposób prezentowania informacji i obsługi urządzeń. Czynniki, takie jak lokalizacja, pora dnia, a nawet nastrój użytkownika mogą wpływać na sposób prezentowania informacji i działania urządzeń. Projektanci UX powinni brać pod uwagę te zmienne, aby tworzyć bardziej elastyczne i spersonalizowane interfejsy. Kluczową rolę odegra tu też sztuczna inteligencja, która może nie tylko analizować dane i podejmować decyzje na podstawie zgromadzonych informacji, ale także uczyć się preferencji użytkownika i dostosowywać interfejs do jego potrzeb. Automatyzacja interakcji już teraz powoli staje się standardem, a zadaniem projektantów jest stworzenie systemów, które umożliwią użytkownikom zachowanie kontroli nad tym procesem.
W świecie, gdzie przedmioty komunikują się ze sobą automatycznie, interfejsy mogą stać się bardziej dyskretne. Użytkownik nie musi ciągle aktywnie wchodzić w interakcje, bo technologia może działać na rzecz jego potrzeb w tle. Celem może stać się zmniejszenie liczby interakcji, gdy nie są one konieczne. Rozwiązania oparte na komunikacji głosowej, rozpoznawaniu gestów, ruchów oczu, a nawet interakcje oparte na myślach (BCI – Brain-Computer Interface) mogą stawać się co raz powszechniejsze, zmniejszając konieczność interakcji na poziomie ekranu. Design interfejsów przyszłości powinien polegać na tworzeniu doświadczeń, które wpisują się w życie użytkowników, zamiast wymuszania korzystania z określonych urządzeń. Kluczowe więc staje się skupienie nie na samych interfejsach, ale całych procesach, które obejmują wiele punktów styku z technologią.
Dobrym przykładem wpisywania się w kontekst procesu są bezprzewodowe słuchawki AirPods w ekosystemie urządzeń Apple. Gdy zakładamy je podczas słuchania czegoś na iPhonie, czujniki pozwalają automatycznie kontynuować odtwarzanie w słuchawkach, bez potrzeby dodatkowego klikania. Jeśli włączymy coś na iPadzie, słuchawki same przełączą się na to urządzenie, ale jeśli nie taki był nasz zamiar, jednym kliknięciem możemy wrócić do poprzedniego źródła. Słuchawki aktywnie dostosowują głośność do warunków otoczenia, ale jeśli to my coś mówimy, dźwięk się ścisza, a wyjęcie słuchawek z uszu wstrzymuje odtwarzanie. Możemy sterować za pomocą kliknięć, ruchów palcem i komend głosowych, ale słuchawki rozpoznają również, kiedy potakujemy lub kręcimy głową. W miarę, gdy kolejne przedmioty w naszym otoczeniu zyskają możliwość „czucia” i komunikowania się ze sobą, będą mogły w podobny sposób kontekstowo reagować na nasze zachowania, zmniejszając konieczność manualnego sterowania i upraszczając codzienne interakcje.
Warto też pamiętać, że inteligentne przestrzenie nie muszą ograniczać się do możliwości samych fizycznych przedmiotów. Rozszerzona (AR) i wirtualna rzeczywistość (VR) mogą tworzyć immersyjne i interaktywne środowiska, które wykraczają poza ekrany. Dzięki AR użytkownicy mogą wchodzić w interakcję z inteligentnymi przedmiotami przez wizualne nakładki w rzeczywistym świecie, co ułatwia korzystanie z urządzeń bez patrzenia na ekran czy ich dotykania. Z kolei VR pozwala na pełne zanurzenie się w wirtualnym świecie, gdzie wszystkie interakcje odbywają się w cyfrowej przestrzeni, otwierając nowe możliwości dla interfejsów wielozmysłowych. Wraz z pojawieniem się tańszych i wygodniejszych w użyciu urządzeń, AR i VR mogą stać się kluczowymi elementami w projektowaniu inteligentnych interfejsów, oferując bardziej intuicyjne i spersonalizowane doświadczenia, które płynnie łączą się z naszym otoczeniem.
Nowe możliwości, nowe wyzwania
Wyobraźmy sobie sytuację, w której użytkownik wchodzi do domu, a jego telefon, zegarek, telewizor oraz systemy nagłośnienia, oświetlenia i ogrzewania komunikują się ze sobą, aby dostarczyć spersonalizowane doświadczenie. Z jednej strony ułatwia to życie, z drugiej jednak wymaga od projektantów stworzenia jednego, spójnego systemu, który będzie nie tylko prosty w obsłudze, ale i bezpieczny. Projektanci UX będą musieli myśleć o doświadczeniu użytkownika w dużo szerszej perspektywie – jako o czymś, co jest płynne i dynamiczne, a nie przypisane wyłącznie do jednego przedmiotu. To niesie ze sobą masę wyzwań.
- Personalizacja i adaptacja
Użytkownicy oczekują, że interfejsy w IoT będą dopasowane do ich potrzeb, czyli spersonalizowane. Jednocześnie obawiają się udostępniania danych osobistych, które są potrzebne do działania tych funkcji. Ta rozbieżność między oczekiwaniami a zaufaniem nazywana jest „luką w akceptowalności”. Dzięki technologii uczenia maszynowego, interfejsy będą mogły przewidywać działania użytkowników i dynamicznie się do nich dostosowywać, jednak istotne będzie znalezienie równowagi między automatyzacją a możliwością manualnej kontroli przez użytkownika.
- Bezpieczeństwo i prywatność
Ponieważ IoT polega na ciągłym przesyłaniu danych między urządzeniami, kwestia bezpieczeństwa staje się jednym z najważniejszych zagadnień. Użytkownicy muszą mieć pewność, że ich dane są chronione i że mają kontrolę nad tym, jakie informacje są zbierane i jak są wykorzystywane. Projektanci interfejsów muszą być świadomi tych kwestii i wprowadzać odpowiednie zabezpieczenia w sposób, który nie zaburzy doświadczenia całości procesu. Rozwiązania takie jak biometryczne metody uwierzytelniania (np. rozpoznawanie twarzy czy odcisku palca) już teraz stają się standardem. Kluczowym elementem jest jasna komunikacja z użytkownikami na temat polityki prywatności oraz opcji dotyczących kontroli danych. Nie tylko interfejsy, ale całe procesy powinny być transparentne, aby użytkownicy czuli się komfortowo, korzystając z nowych technologii.
- Wiele urządzeń, jeden ekosystem
Kiedy mówimy o IoT, myślimy o ekosystemie urządzeń, które działają razem. Dlatego wyzwaniem dla projektantów UX będzie zapewnienie spójności doświadczeń użytkownika na różnych platformach i urządzeniach. Oznacza to, że użytkownik powinien być w stanie płynnie przechodzić między interakcjami z różnymi inteligentnymi przedmiotami, nie tracąc przy tym kontekstu czy jakości doświadczeń. To wymaga opracowania zintegrowanych systemów interfejsów, które działają harmonijnie niezależnie od urządzenia.
- Złożoność i nadmiar informacji
Współpraca urządzeń w sieci sprawia, że interakcje między nimi stają się bardziej skomplikowane. Trzeba uwzględniać, jak różne urządzenia wpływają na siebie nawzajem i jak te interakcje pokazać w prosty sposób. Taka złożoność może prowadzić do przeciążenia użytkowników nadmiarem danych, dlatego interfejsy powinny być możliwie minimalistyczne i zapewniać łatwy dostęp do najważniejszych funkcji. To wymaga od projektantów głębokiego zrozumienia potrzeb użytkowników i ich zachowań, aby móc wybrać, które informacje są naprawdę ważne i jak najlepiej je przedstawić. Niezwykle istotne będą więc badania, które pozwolą zrozumieć, jak i dlaczego użytkownicy korzystają z różnych przedmiotów w ich codziennym życiu.
A może inaczej?
Nie wiemy co dokładnie przyniesie przyszłość. Być może pojawią się nowe technologie, które zrewolucjonizują świat w sposób, którego zupełnie się nie spodziewamy. Albo nowa sytuacja społeczna doprowadzi do powstania takich regulacji prawnych, które wpłyną na funkcjonowanie całego cyfrowego otoczenia. Nie ulega jednak wątpliwości, że dzięki ciągłemu rozwojowi technologii oraz naszym umiejętnościom w zakresie projektowania interakcji, możemy tworzyć rozwiązania, dzięki którym technologia staje się naturalnym przedłużeniem naszego codziennego życia, wspierając nas w realizacji codziennych zadań i umożliwiając nam cieszenie się nowymi doświadczeniami. Ale by było to możliwe, to tak jak do tej pory, nie możemy zapominać o centralnej roli użytkownika w tym całym złożonym ekosystemie.
